پرسی کورد لە نێوان کۆماریەکان و دێمۆکراتەکانی ئەمریکا
پەرویز ڕەحیم زادە
پرسی هەڵبژاردەکانی سەرۆککۆماریی لە ئەمریکا بێگومان زۆربەی دەوڵەتان و جیهانی سیاسەتی لە ئاستێکی بەرفراوان بە خۆیەوە سەرقاڵ کردووە و هەر لایەنەو لە روانگەی بەرژەوەندی خۆیەوە بەشێک لە پلانەکانی خۆی لەگەڵ ئەم پرسە بۆ داهاتوو هەڵدەسەنگێنێت کە چۆن دەکرێ لەو ئاڵ و گۆڕەی پێکهاتووە زۆرترین بەرژەوەندیی بۆ خۆیانی تێدا مسۆگەر بکەن. بێگومان لەم جیهانە لێک هەڵپێکراوەدا پرسی کوردیش ناتوانێ لە دەرەوەی ئەم ئاڵقەیە بێ و هەر گۆڕانکاریەک بە تایبەتی لە ئاستی زلهێزەکان دەتوانێ کاریگەریی دابنێت لەسەر بە هێزبوون یان لاوازبوونی رەوتی بەرەوپێشچوونی خەباتەکەی، بەڵام ئەمە بە مانای ئەوە نیە کە چارەنووسی کۆتایی و لەوانە پرسی کوردی پێوە گرێ درابێت. بۆیە ئەوەی هیوای لەسەر ئەوە هەڵچنیبێت بێگومان شتێک نیە جیا لە سیاسەتی پاسیڤیستی و خۆدزینەوە لە کاری چڕوپڕو جیددی بە مەبەستی رێکخستن و بەرەوپێشبردنی بزووتنەوەی خەڵکی کوردستان بۆ گەیشتن بە مافەکانی.
ئەگەر خۆمان لەو خوێندنەوە کلاسیکە دەرباز بکەین کە دەڵێ ئەمریکا بۆ بەرژەوەندی خۆی پرسی کورد بە گشتی وەک کارتێک بە کار دەهێنێ یان ئەوەی قازانج و بەرژەوەندی ئەمریکا لە مانەوەی رژیمی کۆماری ئیسلامیە، بە هۆی ئەوەی نانەوەی ئاڵۆزی لە لایەن ئەم رژیمە دەتوانێ بازاڕی چەک و چۆڵ گەرم رابگرێت، کاتی ئەوەیە لە دەلاقەیەکی دیکەوە ئەم باسە لێک بدەینەوە. یەکەم ئەوەیکە ئەمریکا لە پرۆسەی مێژوویی خۆیدا لە هیچ گۆشەیەکی ئەم جیهانە هەر لە ئەمریکای لاتینەوە تا ئەفغانستان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەک یارمەتیدەرو پشتیوانی بزووتنەوە ئازادیخوازەکان نەبووە بەڵکوو بە پێچەوانە لە دژی ئەوان، یان رەوتی ئیسلامی سیاسی بەهێزکردووە یان پشتیوانی راستی توندئاژۆ لە دژی ئەو نەتەوە بندەستانە بووە کە هەوڵی سەربەخۆییان داوە. تەنانەت لە دوایین ئەزمووندا کە هیرشی داعش ئاڵقەیەکی بەرینی هاوپشتی جیهانیی پێکهێنابوو، ئەمریکا بە کشانەوەی هێزەکانی لە رۆژئاوا بەستێنی تەواو لەباری بۆ هێرشی دەوڵەتی فاشیستی ئەردۆغانی بۆسەر رۆژئاوای کوردستان خۆشکردوو دۆناڵد ترامپ لە ئەوپەڕی بێشەرمیدا وتی ئێمە لە سووریە دەکشێینەوە چونکە لە عەرزی ئەم وڵاتە وشکە هیچ قازانجێکمان پێ نەگەیشت.
ئێستا پرسیار ئەوەیە کە بەدەسەڵات گەیشتنی دیمۆکراتەکان یان کۆماریەکان کامیان لە بەرژەوەندی پرسی کورد لە کوردستانی رۆژهەڵاتە و دەکرێ لانیکەم بەشێک لە ئامانجەکانی خۆمانی تێدا ببینینەوە؟ ئەوەی لە ئەزموونی ئەو دوو لایەنە لە پرسی چۆنیەتی هەڵسووکەوت لەگەڵ رژیمی ئێران بە تایبەتی بینرا ئەوە بوو کە یەکەم هەر دێمۆکراتەکان بوون کە لە سەردەمی بزووتنەوەی سەوزدا پشتیان لەو ناڕەزایەتیە جەماوەریە ملیۆنیە کردوو لە بەرانبەریشدا ملیۆنان دۆلار پارەی دەست بەسەرداگیراویان بۆ ئەو رژیمە ئازاد کرد تا بتوانێ هەم لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئازادانە تەراتێنی تێدا بکاو لە ناوخۆیشدا هەر ناڕەزایەتیەک سەرکوت بکا، وە لەو لاشەوە دەوڵەتی ترامپ بە ئاشکرا رایاندەگەیاند کە بە شوێن گۆڕانی رژیمی ئێران نین و تەنیا گۆڕانی رەفتاری رژیمیان دەوێ و هاوکات کوردی وەک شەڕکەرێک ناودەهێنا، وەک ئەوەی کۆی سرووشتی ئەم خەڵکە خۆی لە شەڕدا دەبینێتەوەو وەک بە وتەی هەندێک لە سێناتۆرەکانیان، کورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست شەڕی بە وەکالەت بۆ ئەوان دەکات. کەواتە نەک هیوا هەڵبەستن بە ئەمریکا و تەنانەت پێکهێنانی هەندێ ناوەند بۆ قسەوباس لەگەڵ ئەمریکا کاریگەریی نیە بەڵکوو وزەو توانایی کاری پراکتیکی ئەو هێزانەش لەو پرسە بە فیڕۆ دەبات و لەوە زیاتر سیاسەتی چاوەڕوانی مەجالی کاری سەربەخۆمان لێ دەسێنێتەوە. بە دوو هۆکاری زۆر گرینک دەتوانین بڵێین کە گرتنە پێشی سیاسەتی خۆهەڵواسین بە هێزی دەرەکی بۆ ئاڵوگۆڕ وەک ئەوەی تا ئێستا بینرا هیچ بەرهەمێکی جیا لە ناهومێدی بە دواوە نابێت. یەکەم ئەوەیکە پرسی کورد وەک مافی بێ ئەملاولای کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان بۆ بڕیاردان لە چارەنووسی خۆیان بۆ گەیشتن بە مافی سەربەخۆیی بێ هیوا دەکات و ئەم پرسە بە پرسی کێشەی گشتی لە ئێران دەبەستێتەوە، کە ئەگەروابێ لانیکەم چاوەڕێ دەکرێ چارەنووسی ئەم میللەتە بۆ دەیان ساڵی دیکەش بە هەڵپەسێردراوی بمێنێتەوەو کورد نەک وەک فاکتۆرێکی سەربەخۆ بەڵکوو وەک بەشێک لە تەواکەرکردنی پرسێکی گشتی لە ئێران پێناسە دەکات، دووهەمیش لە راستیدا لۆبی ئێرانیی لە ئەمریکا بە سەدان قاتی کورد بە هێزترە کە کورد مەجالی ئەوەی هەبێ کە سەرنجی سیاسەتی ئەمریکا بۆ لای خۆی رابکێشێت.
مێژووی کارکردی دیمۆکراتەکانی ئەمریکا نیشانیداوە کە ئەوان لە ئاستی سیاسەتی دەرەوە، بەرەی ئیسلامی سیاسی بەهێز دەکەن و کۆماریەکانیش راستی توندئاژۆ دەجووڵێنن کە لە ئەنجامیدا کورد ناتوانێ قازانج و بەرژەوەندی خۆی لە هیچکام لەوانە ببینێتەوە، چونکە یەک لەوانە رژیمی ئێران لە خۆیدا نوێنەرایەتی ئیسلامی سیاسی دەکات و ئەمەش ناتەبا لەگەڵ سیاسەتی دەرەوەی دێمۆکراتەکانی ئەمریکا نیەو شوینیزمی ئێرانیش کە خۆیان لە پێستی دیمۆکراسیخواز شاردۆتەوە دەتوانن لە بە دەسەڵات گەیشتنی کۆماریەکان زۆرترین قازانج وەربگرن و جارێکی دیکە خەڵکی کوردستان بکەوێتەوە بەر پەلامارو هێرش.
کەواتە بۆ هەر هێزێکی ئازادیخوازو تێکۆشەر کە باوەڕی بە چارەنووسی خەڵکی کوردستان بێت و هیوای ژیانێکی سەربەستانەو شیاویان بۆ بە ئاوات بخوازێت، ئەوە بە پلەی یەکەم و بە لانی زۆرەوە رێکخستنی خۆی و تێهەڵچوونێکی سەرلەنوێی جیددیە لە خەباتێکی بێ پسانەوە کە بتوانێ لە ئاکامی بەرەوپێشچوونیدا چۆک بە بیروڕای گشتی لە ئاستی جیهان بهێنێ و پێیان بڵێ کە پرسی کورد نە پرسی شارۆمەندیەو نە پرسی مافی مرۆڤ یان کۆمەڵێک خەڵک کە تووشی لێقەوماویی و ئاوارەیی بوون و دەبێ یارمەتیان بکرێ، بەڵکوو وەک پرسێکی سیاسی بۆ جەماوەرێکێ ملیۆنی کە ئاواتیان گەیشتنە بە پێگەی شیاوی مرۆڤ لە کیانێکی سەربەخۆ دەبێ خۆی وێنا بکات. وە بێگومان ئەوە تەنیا گەشەی خەباتی خەڵکی کوردستان لە دەوری رێبازێکی سیاسی روون و یەکگرتووە کە هەم دەتوانێ هاوسەنگی هێز لە ئێران و ناوچەکە بە قازانجی خۆی بگۆڕێ و دواتریش هەر گەشەی دێمۆکراتیکی ئەم خەباتەیە کە دەتوانێ سەرنج و پشتیوانی جیهانیی بۆ لای خۆی رابکێشێت.
