کوردستان: مەکۆی لە دایکبوونی گوتاری “ژن، ژیان، ئازادی”

سێ ساڵ دوای ژینا، مانیفێستی شۆڕشێکی تەواونەکراو

د.ئاژوان -کرماشان

سێ ساڵ بەسەر گیانبەختکردنی ژینا ئەمینی تێپەڕیوە، ڕووداوێک کە برینە کۆنەکانی ستەمکاری ڕەگەزیی ئاشکرا کرد و ڕاپەڕینێکی لێکەوتەوە کە نەک تەنها حیجابی ناچاری بەڵکو تەحەدای تەواوی نەزمی پیاوسالاری و سەرمایەداری و پاوانخوازی کرد. ڕاپەڕینی “ژن، ژیان، ئازادی” بوو بە خاڵی وەرچەرخان لە یادەوەری بەکۆمەڵدا؛ خاڵێک کە دەریخست کە خەبات بۆ ڕزگاری ژنان لە خەبات بۆ ڕزگاری چینایەتی و کۆمەڵایەتی جیا ناکرێتەوە. بزووتنەوەی “ژن، ژیان، ئازادی” کە بە مەرگی ژینا (مەهسا) ئەمینی هەڵگیرسا، لە ڕووکەشدا وەک ڕاپەڕینێکی سەرتاسەری لە دژی کۆماری ئیسلامی لە ئێران ناسێندرا. بەڵام تێڕوانینێکی قووڵتر دەردەکەوێت که ئەم بزووتنەوەیه له بۆشاییدا دروست نەبووه ، بەڵکو له چوارچێوەیەکی فیکری و کۆمەڵایەتی و مێژووییدا دروستبووه که ڕیشەکانی له کوردستانی ئێران هەبووه . کوردستان تەنیا گۆڕەپانی یەکەمین ناڕەزایەتییەکان نەبوو، بەڵکو ناوەندی فیکری و گوتار سازکەری ئەم شۆڕشە تەواونەکراوە بوو. ئەو دروشمە کە ئەمڕۆ بۆتە گوتارێکی نەتەوەیی و جیهانیی ڕزگاری، لە خەباتی دەیان ساڵەی ژنان و هێزە چەپەکان لە کوردستان سەری هەڵداوە.

ڕزگاری ژنان، ڕزگاری چینایەتی 

دروشمی “ژن، ژیان، ئازادی” لە خواستێکی ناوچەیی  تێدەپەڕێت؛ جەوهەری خەباتێکە دژی فەرمانێک کە کۆنترۆڵکردنی جەستەی ژنانی کردووە بە ئامرازێک بۆ ژێردەستەیی کۆمەڵایەتی. بەم مانایە ڕزگاری ژنان بەشێک نییە لە ڕزگاری، بەڵکو مەرجێکی بنەڕەتییە بۆ ڕزگاری هەموو کۆمەڵگا و چینی ژێردەست. یەکگرتوویی چینی ژێردەستە و هۆشیاری نوێی بزووتنەوەی ژینا توانی بۆ یەکەمجار لە چەند دەیەی ڕابردوودا گرووپە کۆمەڵایەتییە هەمەچەشنەکان – ژنان، گەنجان، کرێکاران، مامۆستایان و نەتەوە چەوساوەکان – لەسەر شەقامەکان کۆبکاتەوە. ئەم هاوپشتییە خۆبەخۆیە پەیوەندی نێوان ستەمی ڕەگەزی و نەتەوەیی و چینایەتی نیشان دا. هەرچەندە نەبوونی ڕێکخستنی بەردەوامی ئەنجومەن ڕێگری لە چەسپاندنی ئەم یەکێتییە کرد، بەڵام تۆوی هۆشیارییەکی چینایەتی نوێ لە یادەوەری بەکۆمەڵدا چێندرا؛ هۆشیارییەک کە بەبێ دادپەروەری کۆمەڵایەتی ئازادی تاک هیچ مانایەکی نییە. کوردستان. شیکارییەک کە لە ئەدەبیاتی سیاسیدا بە “بڕبڕەیی” ناسراوە. ئەم تێگەیشتنە ڕەگ و ڕیشەی لە ئەزمونی ژیاوی خەڵکی کوردستانەوە داکوتاوە، کە لە یەک کاتدا ڕووبەڕووی سێ چین ستەم بوونەتەوە:

• چەوساندنەوەی نەتەوەیی لەلایەن حکومەتی ناوەند و نکۆڵیکردن لە ناسنامەی کوردایەتی؛ 

• ستەمکاری چینایەتی وەک یەکێک لە ناوچە بێبەش و پەراوێزخراوەکانی وڵات؛ 

• چەوساندنەوەی جێندەری کە ژنانی کورد لە دوو ئاستی نەریتی پیاوسالاری ناوخۆیی و پێکهاتەی دەوڵەتی پاوانخوازدا ئەزموونی دەکەن. ئەم پێکەوەژیانەی ستەمەکان کوردستانی کردە “تاقیگەیەکی سروشتی” بۆ پەرەپێدانی تیۆرێکی ڕزگاریخواز کە ئازادی بە دابەشنەکراو دەزانێت. هەر بۆیە کاتێک دروشمی “ژن، ژیان، ئازادی” لە شەقامەکانی سنە لە سەرانسەری ئێران و جیهاندا دەنگی دایەوە، هەڵگری ئەزموونێکی مێژوویی بوو کە ساڵانێک بوو لە کوردستان دا قاڵب و پۆلێشکرابوو.

سیاسەتی ئاسۆیی و ئەگەری سۆسیالیزمی دێموکراتیک 

تایبەتمەندییەکی بەرچاوی ڕاپەڕینی ژینا نەبوونی سەرکردایەتییەکی ناوەندی و پشتبەستنی بە ڕێکخستنی ئاسۆیی بوو. ئەم ڕێبازە ناسکە بەڵام ئومێدبەخشە دیدگایەکی بۆ داهاتوو کردەوە: دیموکراسییەکی شوورایی و بەشداریکردن و خۆبەڕێوەبەر لە بەرامبەر دەوڵەتێکی ناوەندی و تاکڕەودا. ئەزمونی “سیاسەتی شەقام” لەم ڕاپەڕینەدا وەبیرهێنانەوەیەکە کە ئەڵتەرناتیڤێکی ڕاستەقینە تەنها لە خوارەوە، لە ئەنجومەن و تۆڕەکانی خەڵکەوە سەرهەڵدەدات.

کۆمەڵە: پێشەنگ لە یەکخستنی سۆسیالیزم و فێمینیزم و ڕزگاری نەتەوەیی

لێرەدا ڕۆڵی حیزبە چەپ و پێشکەوتنخوازەکانی کوردستان و بە تایبەت کۆمەڵە دیارە. کۆمەڵە هەر لە سەرەتای بوونی خۆیەوە هەوڵیدا خەباتی دژە دەسەڵاتخوازی و دژە ئیمپریالیستی لە چوارچێوەی داواکاری خودموختاری کوردستاندا بە خەباتی چینایەتی و فێمینیستەوە ببەستێتەوە. بۆ یەکەمین جار لە مێژووی خەباتەکانی ئێراندا پرسی ڕزگاری ژن لە گوتاری کۆمەڵەدا وەک بەردی بناغەی ڕزگاری کۆمەڵایەتی و نەتەوەیی وروژێنرا نەک وەک داواکارییەکی لاوەکی. سێبەری “ژن، ژیان، ئازادی” بە وردی ڕەنگدانەوەی ئەم یەکگرتنەیە:

• “ژنان” وەک ناوەندی خەبات دژی هەژموونی پیاوسالاری،

• “ژیان” وەک ژیانێکی شایستەی مرۆڤ لە دژی بێبەشبوون و ئیستغلالکردن،

• و “ئازادی” وەک ئاسۆی ڕزگاری نەتەوەیی و چینایەتی. ئەم سێبەرە پێش ئەوەی ببێتە دروشمی شەقام، لە ئەدەبیاتی سیاسی و بانگەشەی کۆمەڵە و هێزە چەپەکانی کوردستاندا پەرەی سەندبوو

لە خەباتی چەکدارییەوە بۆ سیاسەتی سەرشەقام

ئەزموونی مێژوویی کوردستان دەریدەخات کە ستراتیژی خەبات هەمیشە لە پەرەسەندندایە. لە قۆناغەکانی خەباتی چەکدارییەوە تا دەیان ساڵی ڕابردوو، کۆمەڵگەی مەدەنیی کوردستان ڕێڕەوی خۆی بەرەو تۆڕە ئاسۆییەکان و شوراکان و فۆرمەکانی ڕێکخستنی لامەرکەزی پێشخستووە. ئەم ئەزموونە پراکتیکییە لە خۆڕێکخستندا ڕێگەی خۆشکرد بۆ بەشداریکردن و سەرکردایەتی چالاکانەی کوردستان لە ڕاپەڕینی ژینا، ئاسۆی “دیموکراسی شورایی” کە دەقە شیکارییەکانی بزووتنەوەکە ئاماژەی پێدەکەن، لە ڕاستیدا درێژەپێدەری هەمان ئەو خواستە مێژووییە بۆ ئۆتۆنۆمی و حوکمڕانی شورا کە لە کوردستاندا پەروەردە کراوە. 

دەستکەوتەکان و سنووردارکردنەکان 

• دەستکەوتەکان: کوردستان توانی بە دروشمی “ژن، ژیان، ئازادی” هەژموونێکی نوێی کولتووری دروست بکات؛ دروشمێک کە لە پەراوێزەوە بۆ ناوەند ڕێگەی خۆی کرد و بوو بە گوتارێکی جیهانی. هه ڕوه ها ئه زموونی هاوپشتی له نێوان بزووتنه وه کانی جێندەری و چین و نه ته وه یی، میراتێکی هه میشه یی ئه م ڕاپه ڕینه یه . 

• سنووردارکردن: سەرکوتی خوێناوی و نەبوونی ڕێکخستنی چەپگەرایی سەرتاسەری ڕێگر بوو لەوەی ئەم ڕاپەڕینە ببێتە بەدیلێکی پێکهاتەیی. ئەم ئەزموونە نیشانی دا کە بوونی “ناوکی فیکری” و ڕێکخراوە پێشەنگەکان بە ئایدۆلۆژیایەکی ڕوون، وەک کۆمەڵە ڕۆڵێکی گرینگ لە بەردەوامی و بەدامەزراوەییکردنی ئەو جۆرە بزووتنەوەیانەدا دەگێڕن.

دەرەنجام: ڕزگاربوونی تاران لە ڕێگای کوردستانەوە 

ڕاپەڕینی ژینا نیشانی دا کە کوردستان چیتر تەنیا “پرسێکی نەتەوەیی” یان “پەراوێزێکی سیاسی” نییە، بەڵکو بۆتە ناوەندێکی بیرکردنەوە و بەرهەمهێنانی ئەڵتەرناتیڤی سیاسی بۆ هەموو ئێران. ئەو گوتارەی لە کوردستانەوە سەریهەڵدا توانی فێمینیزم و سۆسیالیزم و داواکاری دیموکراسی بۆ ئۆتۆنۆمی کۆبکاتەوە بۆ یەک تیۆری ڕزگارکەر. یادی ژینا و میراتی ئەم ڕاپەڕینە بانگەوازمان دەکات بۆ پەیمانێکی نوێ: ئایندەیەکی ئازاد و دادپەروەر بۆ ئێران تەنیا کاتێک مومکین دەبێت کە ناوەندگەرایی کوردستان وەک پێشەنگێکی فیکری و کردەیی بناسرێت. ڕزگاری لە تاران بە ڕێگای ڕزگاری لە کوردستانەوە تێدەپەڕێت

ژن، ژیان، ئازادی؛ سۆسیالیزم یان هیچ!