ژنان لە ئێران: خەبات بۆ ئازادی، دادپەروەری و یەکسانی جێندەری
پێشەکەوت
ژنان لە ئێران هەموو کاتێک لە دامەزراندن و پەرەسەندنی دۆڵەت و کۆمەڵگادا ڕۆڵێکی گرنگیان هەبووە، بەڵام مێژووی سیاسەتی و کۆمەڵایەتی زۆرجار ئەم ڕۆڵەی سنووردار کردووە و بە دەستی پیاوانەوە بە شێوەیەکی نادادپەروەرانە دابەش کراوە. لە پێش شۆڕشی ١٣٥٧ تا ئەمڕۆ، ژنان بە یاسا، سیاست و چوارچێوەکانی کۆمەڵایەتی روبەڕووی سنوور و ڕێگرتن بوون، ئەوەش ئاستی ئازادی و مافە مرۆییەکانیان سنووردار کردووە. بەڵام، ژنان بە هێز، زانست و هەوڵی خۆیان بۆ گەیشتن بە ماف و یەکسانی جێندەری بەردەوام بوون.
مێژووی خەباتەکان
پێش شۆڕشی ١٣٥٧، ژنان لە ئێران بەشداربوون لە گۆڕانکارییەکانی یاسایی و کۆمەڵایەتی. چاکسازی زەوی و زار، گەشەپێدانی شارەکان و زیادکردنی دەستپێڕاگەیشتن بە خوێندن بۆ کچان، دەرگایەکی نوێ بوو بۆ ژنان بۆ گەشە و سەربەخۆیی. بەڵام ئەم پێشکەوتنانە زۆرجار بە بەهای سنووردارکردنی ئازادی ژنان و دانانیان لە چوارچێوەی پیاوپەروەریدا ڕووبەڕوو دەبوو.
دوای شۆڕشی ١٣٥٧ و دامەزراندنی حکومەتی ئیسلامی، مافەکانی ژنان بە شێوەیەکی فەرمی سنووردار کران. یاساکانی پەیوەندیدار بە خێزان، تەلاق و پاراستنی منداڵان، بە بنەمای دەسەڵاتی دینی و پیاوپەروەری دانران. لەوەوە، ژنان بە هەڵبژاردن و ڕێکارە کۆمەڵایەتیەکان خەباتی خۆیان بەردەوام کردووە، بەتایبەتی لە ڕووی فەرهەنگی و کۆمەڵایەتییەوە.
بارودۆخی ئێستا
ئێستا ژنان لە ئێراندا روبەڕووی چەندین کێشە و گرفتن:
• سنوورداری یاسایی: زۆربەی یاساکان مافی ژنان سنووردار دەکەن، بەتایبەتی لە بابەتەکانی خێزان، طلاق و پاراستنی منداڵ.
• پۆشاکی زۆرەملێ: لێپرسینەوە بۆ حجاب لە شوێنە گشتییەکان، بۆ کۆنترۆڵکردنی ژیان و هەڵسوکەوتی ژنان بەکارده‌هێنرێت.
• نابەرامی ئابووری: ژنان لە بازاڕی کار بە جیاوازی و نایەکسانی روبەڕوون، و دەستڕاگەییشتن بە پۆست و مەقام سنووردارە.
• توندوتیژی جێندەری: لە شوێنی کار، خوێندن و تەناتەت ناو خێزاندا، ژنان ڕووبەڕووی توندوتیژی و ستم دەبن.
خەبات و چالاکیەکان
خەباتی ژنان لە ئێران بە شێوەی تاکی و ڕێکخراو بەردەوامە بۆ گەیشتن بە ئازادی و یەکسانی. ژنان بە چالاکیی فەرهەنگی، میدیایی و یاسایی خۆیان خەباتیان کردووە بۆ گۆڕان و دادپەروەری.
نمونەی چالاکیەکان:
• ڕەخنە و خەبات دژی یاساکانی سنووردار و پێشخستن بۆ یاساکانی نوێ.
• خەبات بۆ دەستڕاگەییشتن بە خوێندن و کار.
• چالاکی میدیایی و فەرهەنگی بۆ گۆڕانی هەڵسوکەوتە کۆمەڵایەتیەکان.
• بەکارھێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بۆ ئاگاداری و ڕێکخستنی خەباتی ژنان.
کۆتایی
خەباتی ژنان لە ئێران خەباتێکی بەرزە بۆ ئازادی، دادپەروەری و یەکسانی جێندەری. ئەگەرچی زەخت و فشاری سیاسەتی و کۆمەڵایەتی بەردەوامە، بەڵام ژنانی بەتوانا، ئازادیخوازن و خەباتی ژنان بەهێزترین هێزی گۆڕانە.
گەیشتن بە یەکسانی جێندەری پێویستی بە چاککردنی یاساکان، زیادکردنی ئاگاداری گشتی و پشتیوانی لە خەباتی ژنانە. کۆمەڵگایەکی دادپەروەر و پەرەپێدراو ئەوەیە کە ژنان بتوانن بەخوێندن، کارکردن، ژیانیان بە ئازادی و سەرکەوتنەوە بەرەوپێش ببه‌ن.
لە کۆتاییدا، ژنان لە ئێران ناتەنها قوربانی سنوورداری نین، بەڵکو هێزی بەرز و پێشەنگی گۆڕانەری کۆمەڵایەتی و سیاسییەن، و دەنگیان بڕوانامەیە بۆ داهاتوویەکی ئازاد و دادپەروەرانەتر.
