پارێزگای سنە، قوربانی بێپلانیی و نالەباری
بە بۆنەی سەردانی سەرۆک کۆماری ڕژیم بۆ پارێزگای سنە
د.ئارێز-سنە
پارێزگای سنە، کە بە مێژوو و کەلتووری دەوڵەمەند و ستراتیژییەکی گرنگی ناسراوە، ئەمڕۆ بەرەو ڕووخانی ئابووری و کۆمەڵایەتی دەچێت. بەپێی نوێترین ڕاپۆرتە فەرمییەکان، ئەم پارێزگایە پلەی یەکەمی هەڵاوسانی وەرگرتووە، کە نیشانەیەکی ڕوونە لە دەستەبەری خەڵک لە سەرمایە و سەرچاوەکان. ئەم بارە قورسە تەنها بەهۆی نەبوونی ستراتیژی گەشەپێدان نییە، بەڵکو بەهۆی نالەباری و نەبوونی توانای بەڕێوەبەرانی ناوخۆیی و ناوەندییەوە دروست بووە.
پارێزگار و فەرمانداران: بەڕێوەبەرانی بێ توانا
پارێزگاری سنە و فەرماندارانی ناوچەکان، کە پێویستە یەکەم پشتیوانی خەڵک بن لە بەرەنگاربوونەوەی کێشە ئابوورییەکان، وەک کەسانی “سەیرکەر” وەسف دەکرێن. ئەوان نەیانتوانیوە پڕۆژەی کاریگەر و دروست لە بوارەکانی کشتوکاڵ، پیشەسازی و گەشەپێداندا ئەنجام بدەن. بەڵام لە بەرامبەردا، بەردەوام بوون لە دابینکردنی ڕاپۆرتە ساختە و ڕێکلامی ناپسنداندن بۆ دۆخی راستەقینەی پارێزگاکە. نەبوونی دیالۆگی کاریگەر لەگەڵ کۆمەڵگای خەڵک و بازرگانان، وەک نیشانەیەکی تر لە نالەباری و نەبوونی پلانی کارای بەڕێوەبەرانی ناوخۆییە.
ناوەندە ئابوورییەکان: لە نەبوونی چاکسازی تا بەردەوامی گەندەڵی
ناوەندە ئابوورییەکان وەک “جیھادی کشتوکاڵ” و “صمت”، کە پێویستە پشتیوانی بەرهەمهێنان و ئابووری بکەن، خۆیان بوونەتە سەرچاوەی گەندەڵی و ڕانت. بەڵگە هەیە کە یارمەتییە دارایییەکانی حکوومەت بۆ گەشەپێدانی کشتوکاڵ و پیشەسازی، لە ڕێی پەیوەندییە تایبەتەکانەوە بە دەست کەسانی تایبەت کەوتووە. ئەمەش وایکردووە کشتوکاڵی ناوچەکە، کە پێویستی خەڵکی پابەندە پێی، بەرەو ڕووخان بچێت. لە کاتێکدا کێڵگەکان بەرەو وێرانیدەچن، بازرگانانی ناوچەکەش بەهۆی کێشە داڕماڵەکانەوە ڕووبەڕووی گرانییەکی بێوچان دەبنەوە.
نەک تەنها کشتوکاڵ، بەڵکو پیشەسازی و بازرگانیشی لە ئاستێکی خراپدا ڕاوەستان. ڕێژەی بێکاری گەیشتووەتە %٢٠، کە ئەمەش وایکردووە گەنجانی پارێزگاکە ڕووبەرە بەرەو شارەکانی ناوەند و دەرەوەی وڵات هەڵبێن. دارایییەکانی حکوومەت کە بە مەبەستی گەشەپێدان ڕاگەیەندراون، لە ڕێی ڕانت و پەیوەندییە تایبەتەکانەوە بە دەست کەسانی تایبەت کەوتووە.
سەردانی پزێشکیانی سەرۆک کۆمار: هەوڵێکی ڕێکلامی یان گۆڕانکاری ڕاستەقینە؟
لە کاتێکدا خەڵک ڕووبەڕووی قەرەباڵغی ژیان و بەرزبوونەوەی نرخی کەلوپەلی سەرەتایی دەبنەوە، سەردانی سەرۆک کۆمار تەنها وەک “هەوڵێکی ڕێکلامی” دەردەکەوێت. مێژوو نیشانی داوە کە زۆربەی سەردانییەکانی ئەم جۆرە تەنها بەڵێنی بەتاڵ و پڕۆژەی کورتخایەنیان لەگەڵ بووە، بەبێ هیچ گۆڕانکارییەکی ڕیشەییدا. پرسیارەکە ئەوەیە: ئایا ئەم جارە جیاوازە؟ ئایا سەرۆک کۆمار ئامادەیە کە بەڕێوەبەرانی ناتوانی پارێزگاکە بگۆڕێت و پلانێکی ڕاستەقینەی گەشەپێدان پێشکەش بکات؟
کۆتایی: پێویستی بە گۆڕانکاری ڕیشەیی
ئەوەش ڕوونە کە سنە پێویستی بە چارەسەری ڕیشەیی هەیە، نەک بەڵێنی بەتاڵ. پێویستی بە بەڕێوەبەرانی لێهاتوو، سەربەخۆ و چاودێری کۆمەڵایەتییە. بەڕێوەبەرانی ئێستا، لە پارێزگارەوە بە فرماندارانەوە، نەیانتوانیوە پەیڕەوی پلانی کارابکەن یان پشتیوانی لە خەڵک بکەن. گۆڕینی ئەم کەسانە و دامەزراندنی سیستەمێکی بەڕێوەبردن کە بەڵگەمحور و وەڵامداری خەڵک بێت، یەکەم هەنگاوی کارایە بۆ چارەسەری کێشەکانی پارێزگاکە. هەتاوەکو ئەم گۆڕانکاریە ڕوونادات، سنە وەک نیشانەیەکی بێپلانی و نالەباری دەمێنێتەوە.
