مانگرتنی بارھەڵگرەکان؛ لە نارەزایەتیی پەرتەوازەوە بۆ بەئاگایی و ڕێکخستن …!
نووسەر:م.ئارێز-سنە
پێشەکی
لە ژێر بەربڵاوبوونی ھەژاری، قازانجگەری و قەیرانی ئابووری بەردەوام، مانگرتنی بارھەڵگرەکان جارێکی تر ئەوەمان بیر دەخاتەوە کە تەنانەت کارمەندانی پەرتەوازەش، لە ھەندێک حاڵەتدا دەتوانن ببنە بەشدارانی کۆمەڵایەتی و کاریگەر. ئەم مانگرتنانە، کە بەھۆی گرانی سوتەمەنی، کەمبوونەوەی کرێ، ئاوسانی پارچەکان و فشارە بیمەییەکانەوە ڕوویدەدەن، تەنیا ڕەنگدانەوەی قەیرانی پیشەگەری نین؛ بەڵکو دەنگدانەوەی پێکدادانی پێکھاتەی سیستمی سەرمایەداری و جوڵان بەرەو ڕێکخستنی بەشێکی گرنگی پۆلی کرێکارن.
ڕێگای بارھەڵگرەکان لە پێکھاتەی پۆلێنی
ھەرچەندە ھەندێک جار شۆفێرەکانی بارھەڵگر وەک «خود کرێکار» دەناسێنرێن، بەڵام ڕاستی ئەوەیە کە ئەوان بەبێ سەلامەتی کار، بیمەی کارامە، خانەنشینی ڕێکخراو و پاراستنی یاسایی دەژین. بەشێکی زۆر کەمی قازانجی گواستنەوەیان پێدەگات، لەکاتێک زۆربەی قازانجەکان لە دەستی دەڵاڵەکان، کۆمپانیاکانی گواستنەوەی ناوەڕاست و پیمانکارە گەورەکانە. پێکھاتەیەک کە تێیدا بارھەڵگر تەنیا ئامرازێکە بۆ قازانجگەری پۆلە بەرزترەکان.
مانگرتن وەک ئامرازی بەئاگایی پۆلێنی
مانگرتنەکانی بارھەڵگرەکان، بەتایبەتی کاتێک بە شێوەیەکی گشتگیر و ھاوبەش ڕێکدەخرێن، لە ئاستی پیشەگەری تێدەپەڕن. ئەم مانگرتانە نیشانەی دەستپێکردنی بەئاگاییەکی پۆلێنی نوێن. لە بارودۆخێکدا کە حکوومەت و ڕاگەیاندنی فەرمی ھەوڵدەدەن دەنگی ناڕەزاییەکان وەک تاک، ناسیاسی یان تەنیا ئابووری پیشان بدەن، بارھەڵگرەکان بە یەکگرتوویی خۆیان نیشان دەدەن کە تێگەیشتوون لە سروشتی ھاوبەشی کێشەکانیان؛ ئەمەش ھەنگاوێکە بەرەو بوون بە سوژەیەکی سیاسی و پۆلێنی.
ڕۆڵی حکوومەت و سرمایە لە بەردەوامی قازانجگەری
حکوومەت بە جێبەجێکردنی پلانەکانی وەک بە تایبەتیکردن، ئازادکردنی نرخی کاڵا و سپاردنی کارەکان بە پەیمانکارەکان، لە ڕاستیدا لە پێشکەشکردنی مافە بنەڕەتییەکانی شۆفێرەکان خۆیان دوورخستووەتەوە. نەک تەنیا پشتیوانی ناکات، بەڵکو بە ڕێگریکردن لە مانگرتنەکان، ھەڕەشەکردن، بڕینی سوتەمەنی یان جەریمەکردن، ڕۆڵێکی چالاکیان ھەیە لە دووبارەکردنەوەی پەیوەندی نادادپەروەرانە. پێکھاتەی ئێستا، بارھەڵگر دەخاتە بەر دوو ھەڵبژاردەی مەترسیدار: یان خووکردن بە بارودۆخی ئێستا، یان چوونە ناو ڕێگەیەکی مەترسیدار.
ڕوانگە: ڕێکخستن و یەکگرتوویی
دەرئەنجامی مانگرتنی بارھەڵگرەکان پەیوەستە بەوەی کە ئایا ئەم جوڵانە دەتوانن ببنە ھۆی ڕێکخستنێکی بەردەوام، سەربەخۆ و دیموکراتی یان نا. کۆمەڵەی شۆفێرەکان، یەکێتییە گشتگیرەکان، تۆڕە یەکگرتووییە ناوچەییەکان و پەیوەندی لەگەڵ کرێکارەکانی تری زەحمەتکێش دەتوانن ئەم ناڕەزاییانە بکەن بە جوڵەیەکی ڕاستەقینە و کاریگەر.
پۆلە چەپ و سۆسیالیستەکان ئەرکیانە کە ڕۆڵێکی چالاکیان ھەبێت لەم ڕێگایەدا؛ بە ڕوونکردنەوە، ڕێکخستن و پشتیوانی لە داواکاری دادپەروەرانەی بارھەڵگرەکان، تاکوو ئەوان لە تاکگرایی دەربێنن و بیکەن بە بەشێک لە جوڵەیەکی فراوانتری کرێکاری.
کۆتایی
مانگرتنی بارھەڵگرەکان تەنیا ڕووداوێکی پیشەگەری نییە؛ ئەم مانگرتنە بەشێکە لە شەڕی پۆلێنی لە سەردەمی قەیرانی سرمایەداری. بارھەڵگری ئەمڕۆ، نەک تەنیا بۆ لاستیک و کرێ، بەڵکو بۆ ڕێز، دادپەروەری و مافی ڕێکخستن شەڕ دەکات. ئەم ململانێیە، ئەگەر ببێتە ھۆی دروستبوونی ڕێکخراوەیەکی سەربەخۆ و بەئاگا، دەتوانێت ببێتە نموونەیەک بۆ بەشەکانی تری پۆلی کرێکار لە ڕێگەی ڕزگاربووندا.
