چ دەرفەتێك یان هەڕەشەیەك لە ئاكامی گۆرانكارییەكانی ڕۆژئاوا بۆ بزووتنەوەی كورد لە گشت پارچەكانی كوردستان بە تایبەت ڕۆژهەڵات، سەری هەڵدەدات ….؟
پێموانیە گۆڕانكارییەكانی رۆژئاوا هەڕەشەیەك بۆ بزوتنەوەی كورد لە باقی پارچەكانی دیكەی كوردستان دروست بكات. بە دڵنیاییەوە كاریگەریی مەنفی دەبێت بەڵام لەگەڵ ئەوەدا نیم ببێت بە هەڕەشە. بە پێچەوانەشەوە ئەگەر ئەنجامی ئەو گۆڕانكارییانە دەرفەتی لێبكەوێتەوە، ئەو هەل و دەرفەتە بۆ كورد لە سووریا و باقی پارچەكانی دیكەی كوردستان بە قازانج دەبێت. بە گشتی گۆڕانكارییە سیاسی و سەربازییەكانی سووریا، بە تایبەتی دوای سەرهەڵدانی داعش لە ساڵی ٢٠١٤، دەرفەتێكی گرنگی بۆ كوردانی ڕۆژئاوا رەخساند. هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆكایەتی ئەمریكا پشتیوانی لە هێزە كوردییەكان كرد بۆ شەڕی داعش، كە ئەمەش بووە هۆی دامەزراندنی خۆبەڕێوەبەرییەكی نیمچەسەربەخۆ لە باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا.
گۆڕانكارییەكانی ڕۆژئاوا، وەك گرنگیپێدانی زیاتر بە مافەكانی مرۆڤ و دیموكراسی، بووەتە هۆی ئەوەی كە پرسی كورد زیاتر لە قۆناغی پێشوو لەسەر مێزی گفتوگۆی نێودەوڵەتی بێت. بۆ نموونە، سەركەوتنی كورد لە شەڕی داعش لە سووریا و عێراق ناسنامەی كورد وەك هێزێكی باوەڕپێكراو لە ناوچەكە بەرز كردووەتەوە.
سەرجەمی ئەم فاكتۆرانە دەتوانێت كاریگەریی لەسەر بزوتنەوەی كوردی لە هەموو پارچەكان دابنێت. بزوتنەوەی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان كە نزیكەی چوار دەیەیە بەرامبەر بە ستەمكاری و تاوانەكانی كۆماری ئیسلامی راوەستاوە، سەركەوتنی هەر كامە لەبەشەكانی دیكەی كوردستان كاریگەریی قوڵ لەسەر ئەم بزوتنەوەیە دادەنێت‌و متمانەبەخۆبوون و مەیل بۆ ئازادی و رزگاری تێیدا زیاتر دەكات.
ئایا مامەڵەی سیاسەتی دەسەڵاتی نوێ سووریا بەرامبەر بە شوناسی نەتەوەیی كورد چۆن دەبێت و مەترسیەكان چین؟
دەسەڵاتی نوێی سووریا كە لە لایەن گروپی “تەحریر ئەلشام” بە سەرۆكایەتی ئەبوو محەمەد جۆلانی و گروپە چەكدارەكانی سەر بە توركیا پێكهات، هەر لەسەرەتاوە بۆ نیشاندانی سیمایەكی جیاواز لە جەوهەری راستەقینەی خۆی، باسی لە پێكهێنانی سووریایەكی نوێ و یەكگرتوو كرد كە تێیدا مافی سەرجەم دانیشتوانەكەی مسۆگەر بێت. جۆلانی كۆنە تیرۆریست كە ئەمجار بە سیمایەكی جیاواز خۆی نیشانی ئەمریكا و وڵاتانی رۆژئاوایی دەدا، هەر زوو لە نوسینەوەی رەشنوسی یاسای بنەڕەتی سووریا و پێكهێنانی دەوڵەتی راگوزار كە لەكۆتایی مانگی مارسی رابردوو راگەیەنرا، هەموو ئەو دروشمانەی پێشتگوێخست و لەم پرۆسەیەدا هیچ پرسێك بەكورد نەكرا و نە لە نوسینەوەی رەشنوسی یاسای بنەڕەتی و نە لە پێكهێنانی دەوڵەتی نوێ كورد بەشداری پێنەكرا. دەسەڵاتی نوێی سووریا هەموو لە دیدی شەریعەتەوە چاو لە هەموو پێكهاتەكان دەكات و هەوڵیش بۆ ئەوە دەدات دەسەڵات كە تا سەردەمی ئەسەد لە دەستی عەلەوییەكاندا بووە بۆ عەرەبی سوننە ئەوەیش ئەو لایەنانە بگەڕێنێتەوە كە جێگا رەزامەندی جۆلانین.
ئەوەی تا ئێستا دیارە پێشبینییەكان لەسەر دەسەڵاتی تازەی سووریا بەرەو ئەو ئاراستەی ناسەقامگیریی زیاتر لە سووریا دەدات. بەدوای راگەیاندنی حكومەتی راگوزاری سووریا، بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر لە راگەیەنراوێكدا ئەو حكومەتەی رەتكردەوە كە هەموو پێكهاتەكان لەوانە كورد تێیدا بەشداری نین‌و پێشنیاری سیستمێكی فیدراڵی بۆ داهاتووی سووریا كرد.
سەبارەت بە داهاتووی سووریا هەرچی لێرە بوترێت یەكلاكەرەو نیە و مانگەكانی داهاتوو دەیسەلمێنێت كە دەسەڵاتی نوێی جۆلانی ناتوانێت سەقامگیری دابینبكات. مەترسی گەورەش بۆ سەر ئەزمونی كورد لە رۆژئاوا لە هەموو كات زیاتر خۆی نیشاندەدات. كوردی رۆژئاوا كە لە ساڵی 2012ەوە ئەزمونێكی خۆبەڕێوەبەری بۆ خۆی سازكردوە‌و سەرەڕای رەخنەكان‌و بەشداری پێنەكردنی هەموو لایەنە كوردییەكانی رۆژئاوا لەو خۆبەڕێوەبەرییە، بەڵام ئەزمونێكی جوان و ئینسانی پێشكەش كردوە، ئێستا لەبەردەم مەترسی شەڕدان. گوشارە بەردەوامەكانی حكومەتی توركیا بۆ لەناوبردنی ئەزمونی رۆژئاوا و سیاسەتەكانی تا ئێستا دەسەڵاتی نوێی سووریا هەڕەشەی جیدین لەسەر بەڕێوەبەرایەتی خۆسەری رۆژئاوا.
چ دەرفەتێك هەیە بۆ گۆڕینی تێڕوانینی كۆمەڵگە نێودەوڵەتی و هێزە سیاسییەكان بۆ پشتیوانی لە خەباتی كورد و ژنانی كورد لە ڕۆژئاوای كوردستان، لەسایەی گۆڕانكارییە سیاسییە خێراكاندا؟
لەدوای دەیان ساڵ لە شۆڕشە یەك لەدوای یەكەكانی كورد لە هەموو پارچەكانی كوردستان و دەركەوتن دەیان سیمای دیاری لە سەركردایەتی بزوتنەوەكانی كورد، ئەگەر توانیبێتی تا رادەیەك كورد و دۆزەكەی بە جیهان و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی بناسێنێت، بە بڕوای من لە دوو قۆناغی جیاوازدا و لەم دواییانە هەموو جیهان و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی بەناوی كورد و پێشمەرگە‌و شەڕڤان‌و ژینا ئاشنا بوون.
یەكەمیان لەپاش سەرهەڵدانی داعش و خۆڕاگریی و حەماسەی جەنگاوەرانی كورد بەرامبەر بەم هێزە دڕندەیە لە رۆژئاوای كوردستان و دواتر لە باشوری كوردستان كورد جێگە‌و پێگەیەكی لەئاستی نێودەوڵەتی پەیدا كرد، شاندی كوردانی رۆژئاوا لەگەڵ بەرپرسانی ئەوروپایی لەوانە لەگەڵ ئیمانۆێل ماكرۆن سەرۆك كۆماری فەڕانسە دیداریان كرد. وێنەی شەڕڤان‌و پێشمەرگە بۆ زۆربەی خەڵكی جیهان ئاشنا بوو بەمەش كوردی زیاتر لە هەركاتێك بە جیهان ناساند.
دووەمیان شۆڕشی ژینا بوو كە بە دروشمی ژن ژیان ئازادی لەكوردستانەوە سەری هەڵدا و بەخێرایی ئێران‌و هەموو جیهانی گرتەوە‌و بۆ جارێكی دیكە كورد و پرسە رەواكەی بۆ هەموو جیهان ناسرا.
لە هەردوو حاڵەتدا كورد وەك سیمایەكی خەباتكار و دیموكراتیك دەركەوت‌و ژنی كورد وەك سیمبولی خۆڕاگری و ئازادیخوازی خۆی نیشاندا. ئەمەش لەناوچەكەیدا كە ئیسلامی سیاسی شیعی و سوننە نەتەوەكانی دراوسێی كوردی تەنیوە‌و دیارەگەلێكی وەك داعش تێیدا سەرهەڵدەدات، بزوتنەوەی كورد لەم ناوچەیە بۆ هەموو جیهان وەك هێزێكی دیموكرات و پێشڕە‌و دەركەوت.
سەرەڕای ئەم ئیمتیازانە ئەوەی لە گۆڕانكارییە خێراكانی ناوچەكە و ئێستای سووریادا گرنگە، یەكپارچەیی كوردانی سووریا و دیپلۆماسییە لەگەڵ رۆژئاوادا. دەبێت هێزە كوردییەكانی سووریا لەسەر بەرژەوەندی نەتەوەیی‌و بۆ پاراستنی ئەو دەسكەوتانەی تا ئێستا بەدەستیان هێناوە بەرژەوەندی تەسكی حیزبی وەلا بنێن و جێ پێی خۆیان قایم بكەن. بێگومان سەركەوتنی دۆزی كورد لە رۆژئاوای كوردستان سوود و قازانجی بۆ هەموو پارچەكانی دیكەی كوردستان دەبێت و لەم بارودۆخەشدا هەموو كوردێك بە پەرۆشەوە لە رەوتی رووداوەكانی سووریا دەڕوانێت.
