نەورۆزی کوردستان و فاشیزمی ئێرانی…!
دوای دابەشكرانی كوردستان بە سەر چوار وڵاتدا، هەوڵ بۆ بەرتەسك كردنەوەی سنوورەكانی كوردستان و سڕینەی ناسنامەی نەتەوەیی كورد لەو شار و ناوچانەی كە جگە لە كورد نەتەوەكانی دیكەی وەك تورك و عەرەب هەن، پیلانێكی داڕێژراو و پڕۆژەی درێژخایەنی داگیركەران بووەو هەنووكەش ناوە بەناوە بەشێوەی كاربۆكراو لێكەوتەو ئەنجامەكانی ئەو سیاسەتە بەشێوەی كردەیی دەبینرێت.
ئەو رووداوەی ماوەیەك لەوە پێش لە ورمێ ڕوویدا و كۆمەڵێك پان توركی گۆپاڵ بەدەست بە فیتی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی دژی نەورۆزی كورد ڕژانە سەر شەقامەكان، زەنگێكی مەترسیدارە بۆ داهاتوو و هاوكاتیش پێویستی بە چاوەدێری و خوێندنەوەیەكی تازە هەیە بۆ ئەم كێشەیە كە درەنگ یا زوو بەرۆكمان دەگرێ و پێویستە وەكوو كورد لە ئێستاكەوە بزانین چ پڕۆژەو پلان و مێكانیزمێك دەبێت رەچاو بكەین بۆ بەرەوڕووبوونەوەی ئەم كێشەیە. ئێمە لەگەڵ داگیركەرانێك بەرەوڕووین كە خاوەن دەوڵەت و سیستەمی بەهێزی مادی و مەعنەوین و بۆ وەدی هێنان‌و جێبەجێكردنی پڕۆژەكانیان ئیمكان و كەرەسەی پێویستیان هەیە. بەم بۆنەوە ئەركە خەڵكی كورد و بەتایبەتی لایەن و رێكخراوە سیاسیەكان گرنگی زیاتر بەم كێشەیە بدەن و لە ئێستاكەوە دەبێت رێكارو چارەسەرییەكان بۆ بەرچاوڕوونیمان بەردەست بن و لە ئەگەری هەر چەشنە ئاڵوگۆڕێكی سیاسی لەداهاتوودا بە ئامادەیی و زانیاری و پلانی گونجاو بەرەو چارەسەری كێشەكە هەنگاو بنێین.
بە ئەرخەیانییەوە دەبێت ئەو راستیە بزانین كە داگیركەرانی كوردستان ئەوەی بۆیان بكرێت بۆ توندتكردنەوەی تەنگژەكان و هەروەها نانەوەی ئاژاوەو داڕشتنی پلان بەمەبەستی دەستبەسەرداگرتنی تەواوی ئەو ناوچانە تا ئێستاكە كەمتەرخەمییان نەكردووەو بەردەوام لەهەوڵدا بوون تاكوو شوێن پێی خۆیان لەرێگەی جۆراوجۆرەوە قایم بكەن. جەنگیز چاندار لە كتێبی شەمەندۆفێری میزۆپۆتامیا بەڵگەیەكی حاشاهەڵنەگر بۆ سەلماندنی ئەو چەند دێڕەی سەرەوە ئەخاتە ڕوو: هەوڵی دەوڵەتی توركیە هەر لە كۆنەوە بەتایبەت لە سەردەمی سەرۆك كۆماریی تورگوت ئۆزال لە ساڵەكانی 1990 بەچڕی ئەوە بووە كار لە سەر كەركووك بكەن بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیا و بە هێز كردنی توركمەنەكان بەمەبەستی بە تورك كردن و سڕینەوەو كاڵكردنەوەی بیری نەتەوەیی كوردی ئەم شارە لەمێژینەی كورد. ئەم هەوڵە شۆڤێنیەی دەوڵەتی تورك لە كاتێكدا بووە كە چ لە سەردەمی حكوومەتی بەعسی سەدام و چ ئێستا عەرەبەكانیش بەشێوازێكی نوێ بەردەوامن لەم هەوڵە داگیركەرانەیان. كەوابێ توركیە پاڵپشتێكی بەهێزە بۆ پەرەدان بە ناسیۆنالیزمی توندئاژۆی توركی لە ورمێ و ئەو ناوچانەی كە كورد و تورك پێكەوە دەژین و ئێمە بە كوردستانی دەزانین و ئەوانیش ئیدەعای خاوەنداریەتیی دەكەن.
بابەتێكی دیكەی جێگەی تێڕامان رێوڕەسمەكانی نەورۆزی نیشتمان بوو. كەرناڤاڵی نەورۆزی ئەمساڵ لە ڕۆژهەڵات جگە لەوەی جوانی و نواندنێك لەئاستی بەرزی كولتووری نەتەوەیی بوو، هاوكاتیش دەرخەری گەشەی وشیاری نەتەوەیی و تێگەیشتنێكی هاوبەشی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بوو لەم بۆنە نەتەوەییە، بەم بۆنەوە ئەركە لە گۆشەنیگای جۆراوجۆرەوە شرۆڤە و لێكدانەوەمان بۆی هەبێ.
نەورۆزی ئەمساڵ بەهێزوترو بەكردەوە جارێكیتر جوگرافیا و پانتایی كوردستانی نیشان دا و هێز و وزەیەكی گەورەی جەماوەری بێوێنەی وەگەڕ خست و بوونی بەرچاوی ژنان و لاوان و سەماو هەڵپەركێ لە ناو ئاپوورەی جەماوەر، سیما و كلتوری راستەقینەی كوردستانی نیشاندا.
ئەم هاوپشتی و یەكگرتووییە بۆ ئەوەی بتوانێ لە پێناسە و نواندنێكی كولتووری دەرچێ و وەكوو بنەمایەكی بەهێز بۆ بنیاتنانی گوتارێكی ئەمڕۆیی خۆی دەرخا، پێویستی بە گەڵاڵەو پرۆژەیەكی هاوبەش بە ئامانجی ڕوونی نەتەوەیی هەیە كە بتوانێ لە ناو ململانێكانی ئەمڕۆی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست خاوەن گوتاری خۆی بێ. ئەمەش پێویستی بە پرۆژەیەكی هزری و مەعریفی هەیە كە بە دەرس وەرگرتن لە مێژوو لەباتی خۆبەستنەوەی هەستەكی بەو مێژووە، پلان بۆ داهاتوو دانێ.
ئەم هاوپشتی و یەكگرتووییە، ئەگەر پڕۆژەیەكی ڕوون و ئامانجدار بۆ بونیادنانی گوتارێكی هاوبەشی نەبێ، ئەكرێ وەك پێناسەكردنێكی كلتووری بێ، بەڵام خاوەن گوتارێك نیە یان رەنگە نەتوانێ دروستی بكات یان باشترە بڵێین ئەركی ئەو بۆنەیە نیە، كەواتە پێویستە كەڵكی شیاو و گونجاو لەم هاوپشتی و یەكڕیزی و جوڵە نەتەوەیی و كولتورە بەهێزەی ناو خۆ وەرگرین و بیكەینە هەوێنێك بۆ بەخۆداچوونەوەو یەكڕیزی و هاوپشتی هێزو لایەنە سیاسیەكانی كورد.
هەر حیزب و لایەنێك ئازادن و مافی خۆیانە بانگەشە بۆ سیاسەتی خۆیان بكەن و هەوڵی نواندنی هێزو قورسایی خۆیان بدەن، بەڵام بۆنەیەكی گەورە و گرنگ وەك نەورۆز كە لە كۆنەوە تا ئێستا بووە بە ڕەمزی بەرەنگاری دژی داگیركەران، پێویستە وەك بۆنەیەكی تایبەت و نەتەوەیی جیا لە ڕەنگ و ئاڵا حیزبییەكان بەهێز بكرێت و تێكەڵ بە ململانێ سیاسی و رێكخراوەییەكانی نەكەین.
پرسێكی دیكە كە لەم نەورۆزدا بەرچاو بوو، بەشداری بەرینی خەڵكی باشووری ڕۆژهەڵاتی كوردستان وەك ناوچەكانی ئیلام و گەیلان و لۆرستان بوو، هێز و وزەی ئەم ناوچانە و بەشداری بەرفراوانیان لە بزاڤی رزگاریخوازی كوردستان، ئاستی بزاڤەكە چ لە باری ناوەرۆك و داخوازی و چ وەك پانتایی، قورساییەكی زیاتر ئەبەخشێتە كوردستان و خەباتەكەی. خودی ئەم بەریناییە دەخوازێ كە ئاڵوگۆڕی جیددی لە رێبەری بزوتنەوەكە بێتە ئاراوە. گەر وەك نمونە بڵێین یەكێك لەتایبەتمەندیەكانی كوردستانی كۆن بوونی ئیمارەتە كوردیەكان لە ناوچە جیاوازەكانی كوردستان بووەو هەر ناوچەیەك بەشێوەی نیوە سەربەخۆ، بەرێوەبەری تایبەت بەخۆی بووەو ململانێ و شەڕو ناكۆكیش لە ناو ئەم ناوچەو دەسەڵاتدارییە بچووكانەدا روویداوە، بەڵام لە سەدەی بیست و دوای پەرەسەندنی چەمكی ناسیۆنالیزم و دامەزراندنی دەوڵەت نەتەوە، كوردیش تا هاتووە زیاتر هەنگاوی بۆ وشیاری نەتەوەیی و خۆ رێكخستن وەك نەتەوە داوە. بەم بۆنەوە دەكرێ ئەو پرسیارە گەڵاڵە بكرێت، بەلەبەرچاو گرتنی بەرین بوونەوەی پانتایی وشیاری نەتەوەیی لە ئاستێكیتر و بەرفراوانتر، دیسان هەر دەكرێ بەو روانین و رێبەریەی كۆن كە زیاتر سەر بە توێژ و ناوچەیەكی دیاریكراون، رێبەرایەتی و بەرێوەبەرایەتی ئەم كوردستانە پان و بەرینە بكرێت؟ ئایا كاتی ئەوە نەهاتووە خۆمان لەو چوارچێوە قەتیسكراوانە رزگار بكەین؟
خاڵێكی دیكەی جێگەی راوەستان كە پێوەندی راستەوخۆی بە كاریگەری رێوڕەسمە بەشكۆ و بەرینەكانی نەورۆزی ئەمساڵی رۆژهەڵات و كاردانەوەو شڵەژاویی ئەویتری كوردەوە هەیە. وەك ئاگادارن لە چەن رۆژی رابردووش بیاننامەی هەشت سەد كەسی بە ناو هونەرمەند و نووسەر و روشنبیری ئێرانی دژی نەورۆزی كوردستان، مێژووی دووپات كردەوە. لە سەردەمی ستالینیشدا كۆمەڵێك نووسەر راستەوخۆ یان ناراستەوخۆ چوونە پاڵ دەسەڵاتەوەو سەدان نووسەر و بیرجیاواز لە سێدارە دران یان رەوانەی ئوردوگاكانی كاری زۆرملێی كران، ئەوانیش ئەو كات لە ژێر ناوی پاراستنی یەكێتی سۆڤیەت و پێشگرتن لە دەست تێوەردانی ئەمپریالیزم و رۆژئاوا بوون بە شەریكی جینایەتەكانی ستالین. ئەگەر ئەمانە روشنبیرو و ئەهلی هونەر و نووسینن، بڵێی مێژووی وڵاتانی دیكتاتۆری دەوروبەریان نەخوێندبێتەوە؟ نا پێم وانیە ئەم «ئەهلی قەڵەمە» قەڵەمیتریان خوێندبێتەوە. ئەگینا چۆن دەكرێ لە تاریكستانی كۆماری ئیسلامی و دوای شۆڕشی مەزنی ژینا هێشتا ئەمانە لە سەردەمی تاریكدا فریز بوون و دژی خۆشی و شایی خەڵكی كوردستانن و ئاستی كەرناڤاڵی نەورۆزی خەڵكی كورد بە قەبیلەگەرایی ناوزەد دەكەن و دیسان وەهمی پیلانی دوژمن تووشی هەڵەی گەورەیان دەكاو تا ئاستی گەمژەیی دەیانبات. ئەم بەناو روناكبیرانە درگای عەقڵ و بیركردنەوەیان داخستووەو ئاستی روانینیان بۆ نەتەوەكانی دیكەی ناوخۆی ئێران لە خوێندنەوەی مێژوویەكی داتاشراویی فارس تێپەڕی نەكردووە، ناوەرۆكی نووسراوەكەیان بەرهەمی شڵەژان و ترسێكی بێ سنوورە لە شكۆو كەرامەتی تاكی كوردو گەشەی وشیاری نەتەوەیی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان. بڵاوكردنەوەی ئەم نووسراوە دەكرێ وەك خۆكوژییەكی بەكۆمەڵی ئەم تاقمە و لاوازبوون و كزبوونی گوتاری باتێكراوی فارسیزم و ئێرانی بوون خوێندنەوەی بۆ بكرێت و هاوكاتیش بیرخەرەوەیەكی گرنگە بۆمان كە وەهمی ئێرانی یەكپارچەو هەڵسووڕان لەناو چوارچێوەیەكی فرەچەشنی ئەم جۆرە كەسایەتیانە بۆ كورد دەبێت كۆتایی بێت.
