ڕێبەندان وزەی شۆڕشی داهاتوو….!

0

عەزیز ئاجیکەند

٤٦ ساڵ لەمەوبەر سێ رەوتی جیاواز لە باری فیکری و سیاسییەوە، شۆڕشێکیان لە ناو قوڵایی کۆمەڵگای ئێراندا هەڵگیرساند کە سەرەنجامەکەی بوو بە روخانی رژیمی پاشایەتی. رەوتی چەپ، رەوتی نیشتیمانی ناسراو بە(جەبهەی میللی) و رەوتی ئیسلامیی ئەو سێ رەوتە بوون کە هەرکامیان بە روانگەیەکی جیاوازەوە بانگەشەی شۆڕشی دەکردو خوازیاری روخانی شا بوون. روانگەی ئەم سێ رەوتە لەسەر ناوەڕۆکی شۆڕشکە جیاواز بوو. هەرکام لەم سێ رەوتە نوێنەرایەتی بیروبۆچوونێکی جیاوازیان لە ناو کۆمەڵگادا دەکرد . 

رەوتی چەپ پێکهاتوو لە چەن باڵ و چەن رێکخراوەی جۆراوجۆر، خوازیاری روخانی ڕژیم بە دروشمی کۆمەڵگای یەکسان و نەهێشتنی جیاوازی چینایەتی و دامەزراندنی عەداڵەتی کۆمەڵایەتی، لە هەڵسوڕاوانی هەرە چاڵاکی شۆڕشبوون. لەو لاشەوە جەبهەی ملی کە بەلایەنگرانی سەرەکی موسەدیق دەنسران، ئامانجیان دەسەڵاتێکی تیكنۆكرات و كەمكردنەوەی رۆڵی شا و بەهێزكردنی رۆڵی پەرلەمان بوو. لە پەراوێزی ئەم دوو رەوتەدا، رەوتێکی ئیسلامیش دەبیندرا کە هەم  نامۆ بوو هەمیش زۆر دواتر لەو دوو رەوتەی تر خۆی گەڵالە کردبوو .

ئەم رەوتە لە راستیدا تێکەڵێک لە ئامانجەکانی دوو رەوتی ناوبراو بوو بەڵام بە رەنگ و بۆیەکی ئیسلامییەوە.

دوای کۆتایی هاتنی شەڕی جەنگی جیهانی دووهەم و دست پێکردنی شه‌ڕى سارد و هاتنە کایەی کێشەو ململانیەکانی نێوان ئەمریکا و یەکییەتی سۆڤیەت، ده‌وڵه‌تى ئه‌مریكا لە درێژەی سیاسەت و ئامانجە هەمیشەییەکانی بۆ پاراستنی ده‌وڵه‌ته‌كانى هاوپه‌یمانى خۆى له‌ رووخان و هه‌ره‌سهێنان، تێدەکۆشا نەیارانی ئەو دەسەڵاتانەش بەڵای خۆێدا راکێش بکات و وەک پاشکۆی سیاسەتەکانی خۆی لە ناوچەکەدا باریانبێنێت و بە کار بێنێ و بیانکاتە هاوپەیمانی ستراتیژی خۆی. ئەمریکا لەهەوڵی ئەوە دا بوو وەک ئێستا دەوری سەرەکی لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا بگێرێ و پشتێنێکی ئەمنییەتی بەهێز پێک بێنێ بە دەوری رۆژهەڵاتی ناوەراستدا و سەرەڕۆیەکانی یەکییەتی سۆڤێد  دامرکێنێتەوەو سنوری دەسەڵاتی خۆی بەهێز بکات و بەر بە شۆڕشە کۆمەڵایەتی و کرێەکارییەکان بگرێ و بەمشێوەیە دەستی ئەم یەکییەتیە لەناو خۆی وڵاتانی ئەم ناوچەیە کەمکاتەوە. له‌ وه‌ها هه‌لومه‌رجێكدا ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانه‌ ئۆرووپایه‌كانى له‌ كۆنفرانسى (گوادولۆپ)دا رژیمى شا و داهاتووی ئێرانیان تاوتوێ كرد. ئه‌وان له‌ لایه‌كه‌وه‌ تێكڕا به‌وه‌ گه‌یشتن كه‌ چیتر پێویست ناكات پشتگیرى رژیمى شا و ده‌ربار بكه‌ن و له‌ لایه‌كى تره‌وه‌ بڕیاریاندا پێداویستییه‌كانى كۆنتڕۆڵی شۆڕش، بۆ ره‌وتى ئیسلامیى دابین بكه‌ن و بیخەنە قۆناغی جێبەچێ کردنەوەوە. سه‌ره‌نج و بایه‌خ دان به‌ توانای ڕه‌وتی ئیسلامیی وه‌ك سه‌نگه‌رێك له‌ به‌رامبه‌ر یه‌كیه‌تیی سۆڤیه‌ت ته‌نیا تایبه‌ت به‌ ئێران نه‌بوو.  بەڵکوو ئەمە سیاسەت و ئامانجێک بوو کە ئەمریکا بە کردەوە لە وڵاتانی تریش بەرێوەی بردن. سه‌باره‌ت به‌ ئێرانیش هه‌م ده‌وڵه‌تی ئه‌مریكا و هه‌م هاوپه‌یمانانی ڕۆژاوایی به‌وه‌ گه‌یشتبوون كه‌ رژیمی ئیسلامیى بۆ سه‌نگه‌رگرتن له‌ به‌رامبه‌ر نفووزى یه‌كیه‌تى سۆڤیه‌تدا، گه‌لێك پۆتانسیه‌لی به‌رچاو و سه‌ره‌نجڕاكێشى هه‌یه‌. بەم جۆرە و دوای چەندین دیدار لە گەڵ خومەینی لە وڵاتی فەرانسە، رەوتی ئیسلامیی باڵی بەسەر شۆڕشی کۆمەڵانی خەڵکدا گرت و بەکردەوە و بە هێزی چەک و بە پشتیوانی دەرەکی خۆی بەسەر کۆمەڵگای ئێراندا داسەپاند. ئیتر بێدادگا ئیسلامیەکان لە ڵایەن مەیزەربەسەرانی کۆماری ئیسلامیی یەکەم دانیشتنەکانی خۆیان لە تاران دەستپێدەکەن. تیغی تۆڵە سه‌ندنەوەی جەلادە بە دەسەڵات گەیشتووەکان بە ئامانجی پێكهێنانی كه‌ش و هه‌وای ترس و تۆقێنەر لە سەرجەم کۆمەڵگادا و پته‌وکردنی بناغەکانی رژیمێک کە خەریکی بنیاتنانی بوون، كه‌وته‌ كار. یەکەم سێدارەکان لە ٢٦ی مانگی رێبەندانی ساڵی ١٣٥٧ دەستیان پێکرد. خومەینی راستەخۆ فەرمانی کوشتاری دەرکرد و سادق خه‌ڵخاڵی وەک یەکەم قازی شەرعی رژیمی ئیسلامیی کە لە ناو خەڵکی کوردستاندا بە قەسابەکەی تاران دەناسرا، بۆ به‌ڕێوه‌بردنی ئەم فەرمانە دیاری کرا. کاربەدەستانی کۆماری ئیسلامیی لە سەرەوەی هەموویان خومەینی جەللاد ستراتێژیی خۆیان بۆ خامۆش كردنی مه‌شخه‌ڵه‌كانی شۆڕش، هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو به‌كرده‌وه‌ ده‌رهێنا. لە تەواوی ئێران شۆڕشگێرانیان راپێچی زیندانەکان کرد . 

کوردستان یەکدەنگ لەبەرانبەر کۆماری ئیسلامی هەڵوێستی گرت و لەبەر ئەوەی ئامادە نەبوو دەنگ بە کۆماری ئیسلامیی بدا و هەر لەسەرەتاوە دژی دیکتاتۆری و داگیرکاری و دواکەوتووی بوو، بووبوو بە سەنگەری بیری پێشکەوتنخوازانە و یەکسانیخوازانە و مەیلی چەپ تێیدا تا دەهات زیاتر پەرەی دەسەند وەکوو چقڵی چاوی دەسەڵاتدارانی بیر ڕەشی تارانی لێهاتبوو و هەر بەو هۆیانەشەوە کەوتە بەر هێرشی دڕندانەی هێزی چەکداری دەسەڵاتی نوێ.

خەڵکی کوردستان کە دەیانزانی بە هاتنی سوپای داگیرکەر کوردستانیش وەکوو ناوچەکانی دیکەی ژێر دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامیی تاریکی باڵی بەسەردا دەکێشێ و ئازادییە تاکەکەسی و کۆمەڵایەتییەکانیان زەوت دەکرێن و ئەو دەسکەوتانەی بە هەوڵ و تێکۆشانی خۆیان بەدەستیان هێناون لێیاندەسێندرێتەوە، سەنگەری خەبات و خۆڕاگرییان هەڵبژارد و بەرگریی جەماوەری خەڵک لە ئازادی و ماف و دەسکەوتەکانیان و تەسلیم نەبوون بەرانبەر بە دواکەوتوویی و داگیرکاری، لە لاپەڕە پرشنگدارەکانی مێژووی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە و گەلێک وێنەی فیداکاری و خۆبەخشی بۆ پاراستنی ماف و ئازادییەکانی خەڵک کوردستان لەو ڕۆژەوە تا ئەمڕۆ تۆمار کراون. 

٤٤ ساڵ پاش ئەو هێرشە و داگیرکرانی کوردستان و سەرکوتی ئازادییەکان و هەوڵ بۆ ئەستاندنەوەی دەسکەوتەکان، شۆڕشی ژینا لە کوردستانەوە داگیرسا و تەشەنەی سەند بۆ هەموو ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی کۆماری ئیسلامیی، ئەم شۆڕشە درێژە و بەرهەمی ئەو خەبات و خۆڕاگرییە درێژخایەنە بوو کە خەڵکی کوردستان بە مەیل و ڕوانینی جیاوازەوە بەرانبەر بە داگیرکاری و دواکەوتووی و بێعەداڵەتی بە گیان و ماڵیان تێدا بەشداربوون و کوانووی ئەو خەباتەیان گەرم ڕاگرت و نەیانهێشت بیری ڕەشی کۆماری ئیسلامیی لە کوردستان زاڵ بێ.  خەباتی خەڵک کە لە شێواز و فۆرمی جۆراوجۆردا بەردەوام‌بوو، بوو بە هەوێنی ئاخێزێکی مێژوویی کە هەموو بنەما فیکری و سیاسی و کولتوورییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێرانی کردە ئامانج و زەبری گەورەی لێدا. خەڵکی کوردستان هەر چەن لەم شۆڕشەشدا بە ئازاری زنجیر و تەناف و بەند و گوللەی حکوومەتی داگیرکەر تەزین بەڵام وەکوو هەموو ساڵانی ڕابردوو سەربزێو و سەربەرز بوون و نەبەزین. 

بەرهەمی زیاتر لە چوار دەیە خۆڕاگری و خۆبەختکردنی نەتەوەی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە شۆڕشی ژینادا خۆی نواند. شۆڕشێک کە له‌ كوردستان ئاستی ڕۆشنبیریی نەتەوەیی و مافخوازی و عەداڵەتخوازی و یەکسانیخوازیی بەرزتر کردووەتەوە و له‌ سه‌ر جیلی نوێ كاریگه‌ریی حاشالێنەکراوی دانا.

شۆڕشی ژینا نیشانی دا کە كۆمه‌ڵگای ئێران پاش ته‌حه‌مولی ٤٤ ساڵ ڕه‌نج و ئازار و بێبه‌شی و چه‌وسانه‌وه‌، له‌ئێستادا تینووی شۆڕشێكی دیكه‌یه‌. شۆڕشێك كه‌ ئه‌مجاره‌یان كۆنتڕۆڵ نه‌كراو بێت. پەرەسەندنی مانگرتن و ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکان و ئاگری تووڕه‌ییه‌كی پەنگخواردوو كه‌ هه‌ر ده‌م گۆشه‌یه‌كی‌ بڵێسه‌ ده‌ستێنێت، نیشانه‌ی ئاڵوگۆڕێكی مێژووییه‌ كه‌ به‌ڕێوه‌یه‌. ئاڵوگۆڕێك كه‌ ده‌توانێ گرێی كوێری ئێستای هه‌موو ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست بكاته‌وه‌. شۆڕشێك كه‌ مزگێنیده‌ری ڕزگاریی ئه‌م كۆمه‌ڵگایانه‌ بێت‌ له‌ چه‌وسانه‌وه و سته‌م و نایەکسانی. 

له‌ ساڵوه‌گه‌ڕی ڕاپه‌ڕینی ٢٢ی ڕێبه‌ندانی ١٣٥٧دا، یادی هه‌موو گیان به‌ختكردووانێك كه‌ بوێرانه‌ له‌ به‌رامبه‌ر هێزی سه‌ركوتگه‌ری شادا سینگیان كرده‌ قه‌ڵغان و به‌ گیانفیدایی خۆیان ڕژیمی پاشایه‌تییان خسته‌ زبڵدانی مێژووه‌وه‌ به‌رز ڕاده‌گرین. سڵاو و دروود ده‌نێرین بۆ ئه‌و مرۆڤه‌ ئازادیخواز و سه‌ربه‌ستانه‌ی كه‌ له‌ مه‌یدانه‌ جۆراوجۆره‌كانی خه‌بات دژبه‌ ڕژیمی دژه‌مرۆیی كۆماری ئیسلامیی گیانیان به‌ختكرد.

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *